Ülkemizde son yıllarda ‘yerli firma’ kavramı sıklıkla dile getiriliyor ve adeta kutsallaştırılmış bir önem afediliyor. Ancak günümüz küresel sermaye çağı şartlarında bugün yerli olarak bildiğiniz bir firma yarın yabancı sermayeye satılarak yerliliğini kolayca kaybedebiliyor. Bu yazıda, günümüz sermaye çağı koşullarında yerli firma kavramının ne kadar anlamlı olduğuna bakacağız.

Küresel sermaye çağı

İçinde bulunduğumuz son 20 yıl, farklı ülkelerden büyük şirket birleşmelerinin ve satınalmaların gerçekleştiği bir dönem oldu (bazılarının listesini buradan görebilirsiniz).

Satınalmalar

• İtalyan Fiat; Amerikan Chrysler’ı, Dodge’u satın aldı.
• Fransız Peugeot, Alman Opel’i satın aldı.
• Alman Volkswagen; İtalyan Lamborghini’yi, İngiliz Bentley’i, Fransız Bugatti’yi, İspanyol SEAT’ı ve Çek Škoda’yı satın aldı.
• Japon Softbank, İngiliz ARM Holding’i satın aldı.
• Katar Yatırım, Amerikan Miramax film şirketini satın aldı.
• Belçika’lı InBev, Amerikan Budweiser’ı satın aldı.
• Çinli Haier, Amerikan General Electric’in beyaz eşya bölümünü satın aldı.
• Çinli Lenovo, Amerikan Motorola Mobility’yi ( Motorola telefon bölümü) satın aldı.
• Çinli Dalian Wanda, Amerikan AMC Entertainment ve Legendary Entertainment’ı satın aldı.
• Çinli Tianjin Tianhai Investement, Amerikan Ingram Micro’yu satın aldı.
• Japon Ito-Yokado, Amerikan 7-Eleven’ı satın aldı.
• Kanadalı fast food zinciri Tim Hortons, Amerikan Burger King’i satın aldı.

Birleşmeler

• İtalyan Fiat Chrysler, Fransız Peugeot ile birleşiyor.
• Alman Siemens, Fransız Alstom’la birleşti.
• İngiliz Vodafone, Alman Mannesmann’la birleşti.

Yabancı sermaye hisseleri

Bir de farklı ülkelerde hissesi olan yabancı ülke sermayeleri var.

• Katar Yatırım; Alman Volkswagen’in %17, Avrupa konsorsiyumu Airbus’ın %6,65, İngiliz havalimanı Heathrow’un %20, İngiliz Barclays’ın %6,65, İngiltere Borsası’nın %15,1, Fransız Total’in %4, İngliz-Hollanda ortaklığı Royal Dutch Shell’in %3 hissesini elinde bulunduruyor.
• Suudi sermayesinin ABD’deki Silikon Vadisi girişimleri UBER, Lyft, Magic Leap ve Virgin Galactic’te hisseleri bulunuyor.
• Çin sermayesinin ABD’deki yatımları 145 milyar doları aştı.
• Alman Daimler’in %5’i Çinli bir şirkete satıldı.

Listede görüldüğü üzere, birbiri ile hem politik hem de ekonomik anlamda sorun ve rekâbet yaşayan ülkeler arasında bile şirket satınalmaları gerçekleşebiliyor.

Yerli firma kavramı

“Her firma, yabancı bir firma tarafından satın alınana kadar yerlidir.”

Ümit Büyükyıldırım

İnternet ve teknoloji girişimlerinin revaçta olduğu son yıllarda Türkiye’nin en önemli girişimleri de yerli statüsüne veda etmek zorunda kaldı. Neden satın alan değil de satmak zorunda kalan taraf olduğumuzu da bir önceki yazımda açıklamıştım.

Türkiye’nin en önemli girişimlerinden;

• Yemeksepeti: Alman Delivery Hero’ya satıldı.
• Gittigidiyor: Amerikan eBay tarafından satın alındı.
• Trendyol: Çinli Alibaba’ya satıldı.
• Hepsiburada: %25 hissesini Dubai merkezli Abraaj Group’a sattı.
• Iyzico: Hollanda merkezli PayU tarafından satın alındı.

Geleneksel şirketlerde de durum pek farklı değil:

• Petrol Ofisi, Avusturyalı OMV’ye satıldı.
• Türk Telekom, Lübnan-Suudi ortaklığı Oger Telekom’a satıldı.
• Telsim, İngiliz Vodafone’a satıldı.
• Digiturk, Katarlı Bein Group’a satıldı.
• Yapı Kredi Sigorta ve Yapı Kredi Emeklilik Alman Allianz’a satıldı.
• Denizbank, Rus Sberbank’a satıldı.
• Garanti Bankası’nın %49,85’i İspanyol BBVA’ya satıldı.
• A Bank’ın %70,84’ü Katarlı Commercial Bank’a satıldı.
• Yörsan, Dubaili Abraaj Capital’e satıldı.
• MNG Kargo, Dubaili Mirage Cargo’ya satıldı.
• Mutlu Akü, Hollanda kökenli Güney Afrika firması Metair’e satıldı.
• Banvit, Brezilyalı BRF GmbH’ya satıldı.
• Orka Grup (Damat & Tween), Amerikalı Investcorp’a satıldı.
• Kamil Koç, Amerikalı Actera Group’a satıldı.
• Viko, Japon Panasonic’e satıldı.
• Baymak, Hollandalı BDR Thermea’ya satıldı.
• Pronet, İngiliz Cinven’e satıldı.
• TGRT, Amerikan Fox’a satıldı.
• Polisan’ın %50’si Japon Kansai Paint Co.’ya satıldı.
• BMC’nin %50’si Katarlı Es Mali Yatırım’a satıldı.

Bu listeye devam edersek uzar gider. Görüldüğü gibi yerli bir şirket, satılana kadar yerli olarak kalıyor. Ülkenin en önemli finans kuruluşları, teknoloji ve İnternet girişimleri, kârlı sanayi kuruluşları yabancı şirketler ve yatırım grupları tarafından satın alınıyor. Özetle, içinde bulunduğumuz küresel sermaye çağında yerli ve yabancı firma ayrımı ortadan kalkmaya, anlamını yitirmeye başladı. Bu gerçeklerini kabul ederek, yerli firmalar konusundaki hassasiyetlerimizi yeniden gözden geçirmemizde fayda var.