Kitapseverlerin okudukları kitapları çizmek, işaretlemek ve notlar almak üzerine farklı tercihleri var. Ben, uzun yıllar boyunca kitaplarımın sayfalarını hiçbir şekilde çizmemeyi veya işaretlememeyi tercih ettim. Çünkü kitaplarımın ilk alındığı günkü kadar temiz ve sağlam olması gibi bir takıntım vardı. Ancak daha yoğun şekilde kitap okumaya başladıkça farkettiğim bir sorundan ötürü bu alışkanlığımı değiştirdim.

Okuduğumuz kitapların ne kadarını hatırlıyoruz?

Farkettiğim sorun şuydu: Okuduğum kitapların içeriğini zaman geçtikçe unutmaya başlıyordum. Hatta aradan yıllar geçtiğinde, birkaç muğlak detay dışında hatırlanabilir hiçbir şey kalmıyordu. Bu, sadece bana has bir durum değil. İnsan beyninin eşsiz bir veri depolama kapasitesi var. Ama iş, hatırlamaya gelince beynimiz çok daha farklı çalışır.

İnsan beyni yalnızca bilgileri depolamaktan değil aynı zamanda unutmaktan da sorumludur. Düzgün mental fonksiyona sahip olabilmek için unutmak gerekli bir süreçtir; bu sayede depolanan gereksiz bilgi silinir ve sinir sistemi plastisitesini korur. Bu sürecin engellenmesi ise ciddi ruhsal bozukluklara sebep olabilir.

“Okuruz, okuruz ve okuruz. Ve sonra unutur, unutur ve unuturuz.” Joshua Foer

Reddit’te “Okuduğunuz kitapların ne kadarını hatırlıyorsunuz?” sorusuna birisi şöyle bir cevap vermiş:

• 1 hafta: Olayların doğru dizilişi unutuyorum.
• 1 ay: Yan karakterleri unutuyorum.
• 6 ay: Hikâyenin başlıca konularını unutuyorum.
• 1 yıl: Kitaba dair bir anı kalmıyor ama kitabı okuduğumu hatırlıyorum.
• 2 yıl: O kitabı okuduğumu bile hatırlamayabilirim.

Bendeki unutma süreci böyle mi işliyor dikkat etmedim ama en beğendiğim ilk 5 kitabın içeriğine dair aklımda kalan detayların muğlak olduğunu söyleyebilirim. Bir roman okuyorsanız, hatırlaması daha kolay olabilir. Ancak teknik yönü olan bir kitap okuyorsanız çok daha az detay anımsayabiliyorsunuz.

Kitapların en can alıcı kısımlarını aradan bir süre geçtikten sonra tekrar kontrol etmek isteyebilirsiniz. Büyük ihtimalle bunu yaptığınızda aradığınız bölümü bulmanız hayli zaman alır. Tabi bulabilirseniz. İşte bu durumla karşılaştığımdan ötürü, tekrar dönüp baktığımda bu özel kısımları kolayca görebilmek adına kitap sayfalarımı işaretlemeye başladım.

Satırların altını çizmek veya üzerini işaretlemek…

Kitapların anlamlı bölümlerini öne çıkarmanın iki yolu var: Satırların altını çizmek veya üzerini işaretlemek. Ben, okuduğum kitaplardaki önemli yerleri fosforlu kalemlerle işaretlemeyi tercih ediyorum. Böylece satırların okunurluğu korunurken, sayfa estetiği de bozulmamış oluyor.

Fosforlu kalemle satır işaretlemelerimi romanlar yerine tarih, ekonomi, girişimcilik, kişisel gelişim vs. gibi genellikle teknik yönü olan kitaplarda yapıyorum.

Hangi kısımları işaretliyorum?

• Kitabın veya kitabın bölümlerinin özeti niteliğinde olabilecek cümleler veya paragraflar.
• Her yerde karşılaşmayacağım önemli bilgiler, olaylar veya istatistikler.
• Önemli yorum, analiz ve tespitler.
• İlham verici olaylar veya konuşmalar
• Daha sonradan yararlanabileceğim detayların olduğu kısımlar.

Medeniyetler Çatışması kitabında çizdiğim kısımlarla derlediğim 23 sayfalık kitap özetinin ilk 3 sayfası. sayfa.

Kitap özetine dönüşen işaretlemeler

Eğer bir kitapta epeyce bir işaretleme yapmışsam o kitap benim için dolu dolu bir içeriğe sahip demektir. Örneğin Medeniyetler Çatışması ve Tüfek, Mikrop ve Çelik kitaplarımın çoğu fosforlu kalem işaretlemeleri ile doludur. Böyle kitapların içeriğinde işaretlediğim kısımları bir word dosyasında toparlayıp, derleyerek kendim için bir kitap özeti PDF’i oluşturuyorum. Böylece, 600-700 sayfalık bir kitabın en vurucu kısımlarını ihtiyaç duymam halinde 15-20 sayfalık bir özetle hızlıca anımsayabiliyorum.

Notlar almak ve ileri okuma

İyi bir kitaptan çok şey öğrenirsiniz ancak öğrenme iştahınız benim gibiyse, sadece elinizdeki kitabı okumak size yetmez. Böyle durumlarda notlar da alıyorum. Ama bu notları kitaplarımın üzerine almıyorum. Kitapta yer alan ve daha sonra araştırmayı düşündüğüm detayları not defterime yazıyorum. Eğer çok sayıda ve sistematik bir detaylar yığını varsa bunları Evernote üzerinde listeliyorum. Bu not alma süreci, konuyu derinleştirmeme yardımcı oluyor. Bazen bu notlar bir blog yazısına da dönüşebiliyor.

Okuduğum kitaplarda nelerin notlarını alıyorum?

• Kitapta adı geçen ve tanımadığım kişiler, bilmediğim yerler, kelimeler, kavramlar vs.
• Konuyla ilgili bilgilerimi artırabileceğim, ileri okuma yapabileceğim kaynaklar.
• Kitapta geçen ve merak uyandıran detaylar.

Kitap sayfalarını işaretlemek, her kitapta gerekli olmayabilir ama gerekli olduğunda bunu yapmak birçok açıdan çok daha faydalı. Kitaplardan notlar alıp ileri okumalar yapmak hatta bir kitap özeti çıkarmak ise okuduğunuz kitaptan en yüksek verimi almanızı ve ihtiyaç duyduğunuzda ilgili içeriğin ana hatlarını hızlıca hatırlamanızı ve hafızanızı tazelemenizi sağlar.