Şener Şen ve Uğur Yücel’in başrolünde oynadığı 1987 yapımı Muhsin Bey, Antalya Film Şenliği ve İstanbul Film Festival’inde ödüller almış başarılı bir dram. Bana göre de hem hikayesi hem de başarılı oyunculuklarıyla Türk sinemasının en önemli filmlerinden birisi. Peki Muhsin Bey’i girişimcilik için bir örnek vaka olarak ele alabileceğimizi hiç düşünmüş müydünüz? Ben bir süredir düşünüyordum ve sonunda yazıya dökme fırsatı buldum.

Öncelikle Muhsin Bey filminin konusunu açıklayıp, ana karakterlerin profilinden bahsedelim, sonrasında filmin aşamalarını adım adım ele alarak girişimcilik adına çakışan taraflarını inceleyelim ve son olarak da bir değerlendirme yapalım.

Muhsin Bey’in Konusu

Muhsin Bey (Şener Şen) İstanbul Beyoğlu’nda yaşayan bir organizatördür. Her zaman için büyük bir başarının özlemini duymuş ancak bunu gerçekleştirememiştir. Ayrıca işleri de kötüye gitmektedir. Böyle bir ortamda eski askerlik arkadaşı Bitli Salman’ın yönlendirmesi (networking) ile Ali Nazik (Uğur Yücel) adında bir türkücü ünlü olma sevdası ile ona gelir. Muhsin Bey, beş parasız ve çaresiz durumdaki Ali Nazik için başta isteksiz olsa da daha sonra ona sahip çıkar ve ünlü olabilmesi için yardımcı olmaya karar verir.

Ana Karakterlerin Profili

Muhsin Bey: Hayatı boyunca önemli bir başarı elde edememiş, geçmişinden gelen tecrübeye ve belli insan bağlantılarına sahip, ilkelerine katı şekilde bağlı ve idealist. Muhsin bey bu hikayede mentor ve girişimci pozisyonunda.

Ali Nazik: Eğitimi, tecrübesi, bağlantıları ve parası bulunmuyor. Sahip olduğu tek şey yeteneği ve tutkusu. Kaybedecek bir şeyi olmayan ve başarıya giden her yola açık, sonuç odaklı bir girişimci pozisyonunda.

Osman (Osman Cavcı): Heyecanlı ve çalışkan olmasının yanı sıra tecrübesizliğinden kaynaklı olarak hatalar yapan bir yardımcı rolünde. Girişimcilik dünyasında bir nevi stajyer olarak görebiliriz.

Şakir (Erdoğan Sıcak): Parası, gazinoları, bağlantıları var, sonuç odaklı. Şakir burada oyunun kurallarına hakim ve sermaye sahibi bir melek yatırımcı görünümünde.

Kahvehane (Açık Ofis/Kuluçka Merkezi)

Filmin başında, kirasını ödeyemedikleri için ofisten çıkarıldıklarını öğrenen Muhsin Bey ve yardımcısı Osman, mahalle kahvehanesine yerleşir. Kahvehane sahibi, Muhsin Bey’den para almaksızın burayı kullanabileceğini, ayrıca telefon da olduğunu söyler. Muhsin Bey, buradaki herkesle iç içe ortam ve telefon imkanı ile burayı adeta bir açık ofis olarak kullanmakta ve para ödemediği için de kahvehane aslında bir nevi kuluçka merkezi işlevi görmektedir.

Kanadı Kırık Organizasyon

Muhsin Bey’in firmasının adı olan Kanadı Kırık Organizasyon, “aslında imkanlar tam olsa uçup gideceğiz ama bir tarafımız hep eksik” alt mesajını vererek bu seçilen isimle adeta daha baştan kaybettiğini ilan ediyor.

Yatırımcı Sunumu

Muhsin Bey Ali Nazik’i ünlü yapmak için daha en başta büyük oynamaya karar verir. Çünkü çoğu yeni girişimci ile aynı hatayı yapar; ürüne ve fikre aşık olur. Muhsin Bey’in, girişimlerde basit başlayarak geri dönüşlere göre şekillenmek ve adım adım büyüme stratejisi olan yalın girişim ile kaybedecek vakti de yoktur. Bu yüzden sermaye ve imkan sahibi olan ve yatırımcı olarak düşünebileceğimiz kişisel bağlantılarını (networking) kullanarak Ali Nazik’e şans vermelerini ister. Ali Nazik heyecanlanır ve kötü bir performans sergiler. Muhsin Bey, ürünü olgunlaşmadan yatırımcı sunumuna çıkarmıştır. Ürünün eksikleri vardır ve beğenilmez. Ali Nazik, eğer arabesk okusaydı başarılı olabileceğini söyler. Ancak Muhsin Bey bu öneriyi net olarak reddeder. Muhsin Bey prensiplerine net olarak bağlıdır ve idealist hareket etmektedir.

Tecrübesizlik ve Hatalar

İlk denemedeki başarısızlıktan sonra tecrübesiz Osman’ın bulduğu bağlantı ile Ali Nazik’in TRT’de çıkarılması için rüşvet verilir. Ancak TRT çalışanı olduğu iddia edilen kişi dolandırıcı çıkmıştır, verilen para ve umutlar boşa gider. Network’teki bağlantıların güvenilirliğinin önemi bir kez daha anlaşılır.

Muhsin Bey ve ezeli rakibi Şakir

Melek Yatırımcı

Tüm bunlar olurken işleri yolunda olan Şakir, Ali Nazik’i farkeder. Muhsin Bey’le eski bir hesabı olan Şakir’in amacı, Ali Nazik’le yeniden hayata tutunmak üzere umut bulan Muhsin Bey’e son darbeyi indirmektir. Şakir, Ali Nazik’e yanında çalışmayı teklif eder ve cazip imkanlar sunar. Bu anlamda Şakir, gelecek vaadeden bir girişime sermaye koyarak ortak olmaya çalışan sözde Melek Yatırımcı şeytan rolündedir.

Şakir burada: “Muhsin Bey artık bu meslekte bitti, demode oldu. Elinde adam gibi tek sanatçısı yok. Kafanı kullan, aptal olma, o adamdan sana fayda yok” diyerek Muhsin Bey’in zamana ayak uyduramadığını ve bu yüzden de giderek tükenmekte olduğunu net olarak ifade eder. Ayrıca “benim elimde barlar, pavyonlar, gazinolar var, birinden başlarsın hemen” diyerek imkanlarının sağladığı avantajı vurgular.

Ali Nazik, melek yatırımcıya pay kaptırmak yerine mentoruna olan bağlılığından ötürü teklifi reddeder. Muhsin Bey’le amaçlarını gerçekleştirmelerine dair inancı devam etmektedir. Yine de artık Ali Nazik için yeni bir seçenek daha vardır artık. Ya Muhsin Bey’le idealist bir yolda devam edecek ve şanslarının yaver gitmesini bekleyecek ya da sonuç odaklı bir yaklaşımla Şakir’i seçecektir. Şakir eninde sonunda Ali Nazik’in kararını değiştirerek yeniden geleceğini bilir. Çünkü Muhsin Bey’in demode yaklaşımları ile başarılı olamayacağından emindir.

Ali Nazik, Muhsin Bey’in katı idealist tutumundan rahatsız

İdealizm ve Sonuç Odaklılık

Muhsin Bey, prensipleri gereği Ali Nazik’in arabesk okumasına kesin olarak karşı çıkmakla birlikte kendi yazdığı türküler haricindekileri de okumasını istemez. Yani WordPress varken zorla sıfırdan blog kodu yazdırma mantığı ile aşırı idealist ve katı bir tutum sergiler. Ancak sonuç odaklı olmadan başarılı olamayacağının farkında değildir, bugüne kadar da hep bu yüzden başarısız olmuştur.

Ürün Optimizasyonu

Muhsin Bey, Ali Nazik’in ses tonu, duruşu, beslenmesi ve hatta sağlığına bile aşırı özen göstererek onu geliştirir, yani ürünü sürekli optimize eder.

Hackathon

Muhsin Bey yeni bir seçenek olarak Ali Nazik için kaset çıkarmaya, yani ürünü doğrudan ticarileştirmeye karar verir. Bu işi yapabilmesi için en kolay yol şarkı yarışmasına katılmaktır. Birincilik ödülü kaset masraflarının karşılanmasıdır. Burada Muhsin Bey ve Ali Nazik’in amacı yarışmada başarılı olmak ve ürünün ticarileşmesi için gereken imkanlara kavuşmaktır.

Yarışmanın sonunda kaybederler, iddialara göre jüri kendi adamlarını birinci seçerek hile yapmıştır. Bu da son dönemde yapılan hakathon’larla ilgili tartışmaları akla getiriyor.

FFF – Family, Friends, Fools (Aile, Arkadaşlar ve Aptallar)

Muhsin Bey ürünü ticarileştirebilmek için FFF ile fon bulmaya karar verir. Öncelikle yakın çevresindeki bağlantılarına yönelir. Yatırımcı pozisyonundaki kaynak sahibi bağlantıları projeye inanmadıkları için yatırım yapmak istemezler. Fools (aptallar) seçeneği gerçekleşmez.

Çevresinden umduğu kaynak desteğini bulamayan Muhsin Bey arabasını satmaya çalışır ancak bu öz kaynak, kasedin maliyeti olan 2 milyon TL’yi karşılamaktan çok uzaktır.

Kaset çıkarma girişimini duyan Sevda hanım, Muhsin Bey’e kenarda birikmiş olan parasını teklif eder ancak prensip sahibi Muhsin Bey bu teklifi reddeder. Friends (arkadaşlar) seçeneği de devre dışı kalır. Ali Nazik, Muhsin Bey’in bu sonuç odaklı olmayan tutumunu eleştirir. Ali Nazik’in, girişimin başarısı ile ilgili fikirleri evrilmekte, ancak Muhsin Bey’in tutumunu değişmeksizin sabit kalmaktadır.

Kitle fonlaması (Crowd founding)

Ali Nazik’in fikirlerinin evrilmeye başladığından bahsetmiştim. Ali Nazik’in fikri ile Muhsin Bey kendi yarışmalarını düzenlemeye karar verir. Böylece organizasyonun ardından kendi projelerini gerçekleştirecek fonu da elde edeceklerdir. Bu esnada Şakir’in, Muhsin Bey’in kasedi çıkaramayacağına dair iddiaya girmesi ile kaset çıkarma işi bir onur meselesine dönüşür. Muhsin Bey işe duygularını fazlasıyla karıştırarak bir hata daha yapmıştır.

Yarışmanın maliyeti, topladıkları para kadardır. Hatta gazeteye olan ilan borçlarından dolayı (pazarlama maliyeti) eksi durumdadırlar. Ali Nazik, gerekli paranın toplanamamasını, yarışmaya arabeskçilerin dahil edilmemesini gerekçe göstererek bir kez daha Muhsin Bey’i eleştirir. Muhsin Bey bir kez daha idealist davranmış ve yanlış maliyet hesapları ve aldığı yanlış kararlar sebebiyle ürün bir kez daha ticarileşememiştir.

Hatta artık bu noktada Muhsin Bey’in yardımcısı Osman bile “Yine morukları satmaya çalış bakalım, kurtulacaktık ne güzel” diyerek Muhsin Bey’in modası geçmiş ürün portföyünü ve onları başarıya gitmekten alıkoyan katı idealist tutumunu eleştirir.

Ali Nazik’in Girişimdeki Motivasyonu

Ali Nazik, son başarısızlığın ardından para kutusunu da yanına alarak binanın tepesine çıkar ve intihar etmeye çalışır. Hayatı boyunca parasız olan Ali Nazik’in ölürken üzerine para yağacaktır. Onun bu ritüelvari düşüncesi, girişimine dair olan en önemli motivasyonun para olduğunu bir kez daha net olarak gösterir.

Kickstarter fon sahipleri biraz kızmış görünüyor

Kickstarter’ı Kredi Kaynağı Olarak Kullanmak

Ali Nazik intihar girişimi sonrasında, toplanan paranın, kasedini çıkarmak için ödünç para olarak kullanılmasını teklif eder. Yani kitle fonlaması ile toplanan para bir nevi kredi olarak kullanılacaktır. Bu teknik gerçekten de yıllar sonra Kickstarter’da kullanılmaya başlanır ve fon sahipleri tarafından hoş karşılanmaz.

Kaset için stüdyoya girilir, ilk gün kaydı tamamlanır. Yarın yeniden kayıt için gelinmesi gerekmektedir. Bu esnada yarışmanın yapılacağı mekana gelen katılımcılar kandırıldıklarını anlarlar ve öfke içinde organizatörü aramaya başlarlar. Stüdyodan çıkan ve her şeyden habersiz Muhsin Bey’i kötü bir sürpriz beklemektedir. Polis peşlerindedir. Gerçek yerine hayal satarak 4 milyon dolar toplayan lazerli traş bıçağına Kickstarter’ın yaptığı gibi polis de Muhsin Bey ve ekibine engel olmaya ve ellerindeki kaynağı geri almaya çalışır.

Muhsin Bey’in Girişimdeki Motivasyonu

Muhsin Bey teslim olmak yerine iddiayı kazanmak uğruna kasedi çıkarmaya odaklanmayı tercih eder. Bu noktada Ali Nazik artık Muhsin Bey’in hayal gördüğünü söyleyerek artık sağlıklı karar almaktan uzaklaştığını farketmeye başlar. Muhsin Bey “ben bu işe hayatımı koydum ve onurumu feda ettim. İlk kez bir şeyi doğru dürüst becerbilmek için” diyerek bu girişimdeki ana motivasyonunun kendini kanıtlama çabası olduğunu bir kez daha hatırlatır.

Muhsin Bey girişimi ile ilgili çabalarından sonra çıkan sonuçtan pek de mutlu görünmüyor

Girişimin Kaderi

Muhsin Bey ve Ali Nazik evde kalan paraları almak için gizlice binaya girerler ancak kapıda bekleyen polis tarafından farkedilirler. Aynı binada oturan Sevda Hanım saklanmalarına yardımcı olur çünkü geçmişte Muhsin Bey’in bir telefonu ile işe alınmıştır. Onun network’ü sayesinde sahip olduğu işinden ötürü borcunu ödemek istemektedir. Daha önce de parayı bu yüzden teklif etmiştir. Muhsin Bey bu girişiminde en çok kendi network’ünün ona olan minnetinden faydalanmıştır ancak sadece network’le sonuca ulaşamaz.

Muhsin Bey bir süre sonra yine ilkelerine uygun olarak doğru şeyi yapmaya karar vererek teslim olur. O hapisteyken Ali Nazik kasedini çıkarır. Girişim başarıya ulaşmış gibi görünmektedir ama durum aslında farklıdır. Muhsin Bey hapisten çıktığında birçok şeyin değiştiğini görür. Oturduğu bina yıkılacaktır, sulanmayan çiçekleri ve huzur evinde düzenli ziyaret ettiği eski ses sanatçısı ölmüştür.

Ali Nazik ürünü ticarileştirmiş ve özlemini duyduğu o pempe gömleğe de kavuşmuş.

Muhsin Bey, Ali Nazik’in Şakir’le çalışmaya başladığını görür. Aynı zamanda eski yardımcısı Osman ve Sevda Hanım da artık Şakir’in yanındadır. Mentorsuz kalan ve önündeki engellerden kurtulan Ali Nazik, sermayenin adamı olarak istediklerine sahip olur. Muhsin Bey’in elde edemediği Sevda Hanım bile onun sevgilisi olmuştur artık.

Köyünden yeni gelmiş o ürkek Urfalı türkücü artık kendinden emin ve ukala bir arabesk şarkıcısı olmuştur, hatta köylü aksanı bile kaybolmuştur. Son karşılaşmalarında mentoruna duyduğu saygıdan ötürü geçici olarak tekrar o eski haline bürünür, aksanı aniden geri gelir.

“Agam, kusura bakma, kendimi kurtarmam lazımdı” diyerek, piyasanın gerçeklerine uygun hareket ettiğini ve sonuç odaklı davrandığını itiraf eder. Muhsin Bey ise “kurtardın mı bari?” diye sorarak aslında başarının kriterinin para olmadığına kendince vurgu yapar.  Yani tüm bu başarısızlığa rağmen Muhsin Bey hala duruşundan geri adım atmamaktadır.

Değerlendirme

Muhsin Bey bu girişiminde başarısız olmuştur, çünkü:

• Muhsin Bey ve Ali Nazik’in girişimdeki ana motivasyonları farklıdır
• Ürüne ve fikre aşık olmuştur
• Çağa ayak uyduramamış ve tarzını yenileyememiştir
• Katı idealist tutumuyla başarıya giden seçenekleri görmezden gelmiştir
• Network’üne gereğinden fazla güvenmiştir
• Duygularının onu yönlendirmesine izin vermiştir

Bana göre yaşı genç olsa da tutum itibarıyla aramızda nice Muhsin Bey’ler var. Güzel insanlar belki ama girişimcilik ekosisteminde hayatta kalabilmek için kendini yenileyebilmek, sonuçlu odaklı olmak, duygularını kontrol edebilmek ve doğru bir iş yapma biçimiyle hareket etmek gibi tutum ve kabiliyetlere sahip olmak gerekiyor.

Ben bu yazıyı hazırlarken oldukça eğlendim, umarım sizde de aynı etkiyi bırakmıştır 🙂