Günümüz dünyasının mevcut koşullarında ürünlerin dayanım süresinden iş fırsatlarına, mesleklerden ilişkilere kadar hemen her şeyin geçerlilik ve kalıcılık süresi azalıyor. Bu, içinde yaşarken farkettiğimiz bir deneyim aslında ama konuya daha geniş bir açıdan bakarak, bu konudaki tanımı netleştirmek gerekiyor: Uzun dönemli hayaller ve planlar dönemi geride kaldı.

Teknolojik dönüşümün mesleklere ve kariyere etkisi

Teknolojinin iş hayatında yarattığı dönüşüm, neredeyse her birkaç yılda bir yeni mesleklerin ortaya çıkıp popüler olmasını sağlarken, bazılarını da ortadan kaldırıyor. İş hayatında uzun yıllar aynı yerde ve aynı pozisyonda kalma, aynı mesleği icra etme dönemi bitti. 2013’teki bir araştırmaya göre 35 yaş altı çalışanların iş değiştirme süresi 3 yıla kadar inmişti. Şimdi ise bu süre bunun yarısı kadar bile değil belki de. Bir başka araştırmaya göre de bir çalışan, hayatı boyunca 12 kez iş değiştiriyor.

Eskiden sürekli şirket değiştirmek uyumsuzluk, meslek değiştirmekse başarısızlık olarak algılanırdı. Ancak bu algı da epey bir süredir ortadan kalkmış durumda. Şirketler, sektörler, pazarlar, iş yapma biçimleri çok hızlı değişiyor ve kariyer akışı da buna göre şekilleniyor.

Bu mevcut hızlı değişen, dönüşen ve belirsiz ortamda uzun vadeli kariyer planları yapmanın pek fazla anlamı yok.

Fırsatların değişkenliği ve geçerlilik süresi

Hem kariyer şansı hem de girişimcilik açısından artık çok fazla sayıda yeni ve farklı fırsat ortaya çıkıyor ancak bunların bir özelliği de geçerlilik sürelerinin kısalması.

E-Ticaret ve dijital pazarlama

İnternet’in Türkiye’de yaygın kullanım alanına eriştiği 2000’ler sonunda e-ticaret, hem meslek hem de girişimcilik açısından geniş fırsatlar sundu. Ancak bu fırsatlar da 5-10 yıllık dönem içerisinde doyuma ulaştı ve fırsat özelliğini yitirdi.

Son yılların en gözde alanlarından birisi olan dijital pazarlama da yoğun taleple birlikte belli bir doyum noktasına ulaşarak, kariyer anlamında fırsat özelliğini yitirmeye başladı.

Çiğ köfteci ve lokmacı furyası

Ekonomik olarak giderek daralan Türkiye ekonomisinde, hem tüketici hem de işyeri sahipleri yeni duruma uyum sağlamaya çalıştılar. Dışarıda hazır ve ucuz gıda kategorisinin yükselmesiyle çiğ köfteci, lokmacı ve midyeci gibi akımlar ortaya çıktı.

Ekonomik dönüşüm, hızlı tüketim ve ucuz gıda kategorisini büyüttü. Çiğ köfteciler, lokmacılar, midyeciler çok kısa sürede popüler oldu. Ancak bu kategorilere ani ve yüksek talep, ürün popülaritesinin de aynı hızla azalmasıyla birleşince açılan yerlerin çoğunun hızla kapanmasına sebep oldu. Görünüşte cazipti, ancak çoğunlukla 3-6 ay arası ömrü olan bir işti.

Uber

Uber’in Türkiye’de kullanılmaya başlanıp da faaliyetini sonlandırması arasında 5 yıllık bir süre var. Uber’in en revaçta olduğu 2018’de, sadece 5 ayda kayıtlı araç sayısı ikiye katlandı. Sisteme dahil olan şöförlerin çoğu, arçalarını yakın zamanda kredi çekerek almışlardı. Aradan bir yıl bile geçmeden Uber’in yasal olarak faaliyetinin sonlanmasıyla önemli bir iş fırsatı ortadan kalkarken 10 bini aşkın şöför, kredi borçlarının yükü altında işsiz kaldı.

Belirsizliğin artması ve öngörülemezlik

Günümüz koşullarında dünya artık daha kaotik bir yer. Sıklaşan ekonomik ve politik krizler, şehre inen terör, salgın ve teknolojik dönüşümün yarattığı kaos, kısa vadeli bile olsa geleceğe dair öngörüler yapmayı giderek zorlaştırıyor. Yarın neyle karşılaşabileceğimizi tahmin bile edemiyoruz. Bilimkurgu öykülerindeki distopyalarda geçen birçok temayı bile içinde bulunduğumuz dönemde bizzat yaşadık. Böylesi bir belirsiz, öngörülemez ve kaotik dünya koşullarında uzun vadeli planlar yapmanın da pek fazla anlamı yok.

Havacılık sürekli büyüyen, gelişen ve çok güçlü bir sektör. Küresel Koronavirüs salgını, böylesi sarsılmaz görünen bir sektörü bile neredeyse durma noktasına getirdi. Bu sektörde birçok insan kısa sürede işsiz kaldı.

Kısa dönemli düşünce biçimine geçiş

Mevcut durum ve koşullar böyleyken, yapılacak en mantıklı şey kısa vadeli yeni bir düşünce biçimine geçmek olacaktır.

• Her türlü planlama ve beklentiler, kısa dönemlere odaklanarak yapılmalı.
• İş planları yapılırken, sektörlerin ve pazarın çok hızlı değişebileceği göz önünde bulundurulmalı.
• Kariyer planları kısa ve orta vadeli yapılıp, öncelikle içinde bulunan kısa dönem hedeflemeli, teknolojik değişimeler, mesleki fırsatlar takip edilmeli ve bunlara hazır olunmalı.
• İş fırsatlarında ve kariyer değişimlerinde hızlı hareket etmeli, kısa sürede yüksek motivasyon ve odaklanma sağlayarak maksimum verim almaya çalışılmalı.
• Değişimlerin artık daha sık olacağı kabullenilmeli, bunlara karşı hazır olunmalı, eskinin kalıcığında ısrar etmek yerine yeniye hızlı uyum sağlanmalı.
• Değişim ve dönüşümler karşısında hızlı aksiyon alabilmek için hareket kabiliyeti artırılmalı.
• Sürekli iş ve gelir garantisinin giderek daha riskli hale geldiği göz önünde bulundurularak uzun dönemli borçlanmalar altına girilmemeli.