Girişimlerin değerlendirme ve yatırımcı sunumlarında girişimin kaderi, pazarın büyüklüğüne ve işin ölçeklenebilirliğine bağlıdır. Yeterli büyüklükte bir pazar yoksa ve ölçeklenebilirliğin sınırları küçükse o girişim yatırım yapmaya veya şans vermeye değer görülmez. Oysa ki birçok e-ticaret girişimi zaman içerisinde kategori genişletmesine giderek bu pazar sınırını aşıyor ve büyümesine devam ediyor.

Firma adı kuruyemişçilik, turizm, inşaat ve mühendislik ltd.

Şirket unvanları tescil ettirilirken asıl iş konusunun dışında olan başka işkolları da unvana eklenir. Buradaki düşünce; “onu da yaparız belki, şimdiden hazır bulunsun”dur. Kendimizi bildik bileli klasik ticarette varolan bu anlayışın yansıması kendine e-ticarette ve diğer girişimlerde de yer buldu.

Girişimlerin tek bir kategoriye odalaklarak yaşamını devam ettirme dönemi biteli epey oluyor. Bu yüzden girişimleri değerlendirirken mevcut pazardaki sınırlarıyla değil, sahip olduğu ekip ve genişleme potansiyeli ile değerlendirmek gerekiyor.

Amazon örneği

Amazon, 1994’te küçük bir kitap satıcısı olarak e-ticaret faaliyetine başlamıştı. Zaman içerisinde Amazon büyüdükçe yeni ürün kategorileri eklenmeye başladı. Bugün dünyanın en büyük e-ticaret sitesi olan Amazon’da otomobilden uranyuma kadar her türlü ürün satılıyor.

Uber

Uber, taksi hizmeti ile başadığı girişimine Uber Eats adıyla gıda teslimatı işi ekledi. Uber şu sıralar sürücüsüz araç testleri yapıyor. Uber’in amacı, kendine ait bir sürücüsüz araç filosu kurarak her türlü teslimat işine girmek olacaktır.

Türkiye’den örnekler

• Trendyol, giyim, aksesuar ve kozmetik ürünleri satarken, elektronik ve süpermarket kategorilerini de ekledi.
• Hepsiburada, doğrudan müşteriye satış yaparken (B2C), üye firmaların da satış yapabileceği konsepti ekledi (B2B2C).
• Ciceksepeti, çiçek satarak başlamıştı. Şu an hediyelik eşya ürünleri, pasta ve şekerlemeler de satıyor.
• Yemeksepeti, yeme-içme siparişlerine aracılık ediyordu. Bu yıl Banabi ismiyle kurduğu alt markasıyla teslimat işine de girmiş oldu. Muhtemelen bu operasyonel altyapı ile başka kategori genişletmelerine daha gidilecek.
• Webrazzi, bir yayıncılık portalı olarak başlamıştı. Zaman içerisinde etkinlik düzenleme, iş ilanı yayınlama gibi kategoriler ekledi. Son olarak Webrazzi Insight adı altında veri raporları arşivi kurup bunu satmaya başladı.

Kategori genişletmesi neden yapılıyor?

E-Ticaret şirketleri ve girişimler de klasik şirketlerle benzer amaçlara sahiptir. Klasik bir şirketin amacı sürekli büyümek, büyümek ve daha da büyümektir. Hatta en büyük olduğunuzda bile bu mücadele bitmez. Ana iş faaliyetindeki kategoride büyüme yavaşladığında kategori genişletmesine gitmek ciro artıran bir yöntem olarak işlev görüyor.

Kategori genişletmesinin bir başka sebebi de değişimlere ayak uydurmak. Günümüz dünyasında teknolojiden ötürü çok hızlı bir değişim süreci yaşanıyor ve değişimlere ayak uyduramayan en güçlü şirketler bile zaman içerisinde zayıflayarak yokoluyorlar.

Kategori genişletmesi yapabilmek için ne gerekiyor?

Bir e-ticaret firmasının veya diğer girişimlerin kategori genişletmesine girip, sağlıklı şekilde sonuç alabilmesi için belli şartların olgunlaşması ve bunları kendi lehine birer avantaja dönüşmesi gerekiyor.

Örneğin Yemeksepeti, 20 yıllık iş deneyimi, sermaye ve operasyonel altyapı avantajlarını kullanarak Banabi girişimini hayata geçirdi. Bu avantajlardan yoksun bir denemenin başarı şansı çok daha düşük olacaktır.

Bir başka örneği yine Amazon’dan verelim. Amazon’un mevcut operasyonel altyapısı, iş deneyimi sayesinde hızlı bir şekilde kategori genişletmesi mümkün oluyor. Amazon, satabileceği her şeyi satıyor.

Bu iki örnekten sonra listeyi özetlemek gerekirse, bir girişimin kategori genişletmesi için ihtiyaç duyacağı avantajlar şunlar:

• İş deneyimi
• Yazılım altyapısı
• Operasyonel altyapı
• Müşteri ağı
• Sermaye

Bunlardan bir veya birkaçının sunduğu avantajla kategori genişletmesine gidilebilir.